Gevaar van chemische fungiciden
In tegenstelling tot de meer dan honderd jaar in gebruik zijnde middelen tegen meeldauw en valse meeldauw in de wijnbouw als zwavel en koper, zijn de ‘moderne’ fungiciden toxisch voor de schimmels. Dit zorgt enerzijds voor een effectieve werking, maar anderzijds vormen zij een gevaar. Het klassieke gevaar vormt de vorming van resistentie bij de beoogde schimmels waardoor de werking verloren gaat. Maar het doorgaans als een ‘veilig vergif’ aangeduide fungicide heeft ook invloed op andere organismen. Zo is geweten dat zij ook, voor wie natuurlijke gisten uit de wijngaard bij de vinificatie wil gebruiken, ongewenst de verandering van de samenstelling van de op de druiven aanwezige gisten tot gevolg heeft. Dan word een natuurlijke fermentatie vaak risicovoller. Dat is een van de redenen waarom onder wijnbouwers zo veel van de betere domeinen, die meestal met natuurlijke fermentaties werken, zwavel en koper verkiezen boven de ‘moderne’ fungiciden, en wijnbouwers die chemische gewasbescherming toepassen vrijwel altijd voor toevoeging van een kweekgist opteren om een zuivere fermentatie te waarborgen.
De toxiciteit van met name azolen, een groep van chemische fungiciden, heeft zoals geweten is invloed op de gisten. Het is dan ook niet verwonderlijk dat ook gisten resistentie ontwikkelen. Nu is er een nieuwe gist ontstaan, de Candida auris, die wereldwijd een gevaar voor de volksgezondheid vormt.
De toxiciteit van met name azolen, een groep van chemische fungiciden, heeft zoals geweten is invloed op de gisten. Het is dan ook niet verwonderlijk dat ook gisten resistentie ontwikkelen. Nu is er een nieuwe gist ontstaan, de Candida auris, die wereldwijd een gevaar voor de volksgezondheid vormt.
Candida auris is over verloop van enkele jaren wereldwijd een oorzaak van moeilijk te beheersen ziekenhuisuitbraken geworden. Candida auris werd in 2009 in Japan en Zuid-Korea beschreven als een nieuwe species. Deze gist werd eerst opgemerkt in surveillance studies naar antifungale resistentie, van soorten nauw verwant aan Candida haemulonii. De isolaten, alle gekweekt in ontstekingsvocht van patiënten met otitis media, kregen de soortnaam auris (Lat. “oor”). De soort verkeerde in relatieve obscuriteit tot 2011, wanneer een eerste rapport van een reeks candidemieën verscheen, ook in Zuid-Korea. In de daaropvolgende jaren volgden de eerste berichten van invasieve opportunistische infecties uit Zuid-Azië (2013), het Midden-Oosten (2014), Zuid-Afrika (2014) en Zuid-Amerika (2016). Vaak waren de isolaten initieel verkeerd geïdentificeerd als C. haemulonii en steeds viel de resistentie voor fluconazole op. De eerste reeks gerapporteerde gevallen in Europa (in 2016) betrof twee onafhankelijke ziekenhuisuitbraken: één in Groot-Brittannië en één in Spanje. Respectievelijk meer dan 50 en 140 patiënten waren betrokken. Sindsdien werden twee bijkomende uitbraken gerapporteerd in Groot-Brittannië en wordt de gist ook opgemerkt in verschillende andere Europese landen. Wij beschreven recent een eerste geïsoleerde geval in België, bij een patiënt overgebracht uit Koeweit.
Zwavel en koper
Er is een sterke neiging in Europese landen om onder invloed van de lobby van gewasbeschermingsmiddelenfabrikanten een einde te stellen aan het gebruik van zwavel en koper in de gewasbescherming. In Nederland zijn ze al verboden en in de rest van Europa is het gebruik er van ingeperkt. Voor fabrikanten zijn zwavel en koper, waarop zij geen patenten kunnen hebben of waarvan de patenten reeds lang zijn vervallen, niet interessant omdat iedereen ze vrij kan produceren en de concurrentie vrij spel heeft.
Er is een sterke neiging in Europese landen om onder invloed van de lobby van gewasbeschermingsmiddelenfabrikanten een einde te stellen aan het gebruik van zwavel en koper in de gewasbescherming. In Nederland zijn ze al verboden en in de rest van Europa is het gebruik er van ingeperkt. Voor fabrikanten zijn zwavel en koper, waarop zij geen patenten kunnen hebben of waarvan de patenten reeds lang zijn vervallen, niet interessant omdat iedereen ze vrij kan produceren en de concurrentie vrij spel heeft.
Biologische teelt en biodynamie
Vaak wordt de relevantie van de biologische teelt en de biodynamie, die beiden wel zwavel en koper maar geen chemische fungiciden toelaten, in twijfel getrokken. Nu blijkt een te meer dat hun principiële afwijzing van ‘veilig vergif’, chemische fungiciden met andere woorden, wel degelijk steek houdt. Niet in de natuur voorkomende chemische stoffen die voor bepaalde organismen toxisch zijn en die, na uitvoerig onderzoek ‘veilig’ worden bevonden houden wel degelijk gevaren in. Misschien moeten onze overheden deze nadelen wel meer onder ogen zien en in hun toelatingsbeleid voldoende ruimte laten om aan biologische wijnbouw te doen. In Nederland is dit immers door het verbod op koper, en nu ook zwavel, niet meer mogelijk. Er zijn evengoed argumenten aan te voeren om de chemische gewasbeschermingsmiddelen te verbieden als om zwavel en koper te verbieden.
Vaak wordt de relevantie van de biologische teelt en de biodynamie, die beiden wel zwavel en koper maar geen chemische fungiciden toelaten, in twijfel getrokken. Nu blijkt een te meer dat hun principiële afwijzing van ‘veilig vergif’, chemische fungiciden met andere woorden, wel degelijk steek houdt. Niet in de natuur voorkomende chemische stoffen die voor bepaalde organismen toxisch zijn en die, na uitvoerig onderzoek ‘veilig’ worden bevonden houden wel degelijk gevaren in. Misschien moeten onze overheden deze nadelen wel meer onder ogen zien en in hun toelatingsbeleid voldoende ruimte laten om aan biologische wijnbouw te doen. In Nederland is dit immers door het verbod op koper, en nu ook zwavel, niet meer mogelijk. Er zijn evengoed argumenten aan te voeren om de chemische gewasbeschermingsmiddelen te verbieden als om zwavel en koper te verbieden.